8 Haziran 2014 Pazar
KÜRT
KASSİT-KUSSİ İMPARATORLUĞU
Tarihte bu imparatorluğa Çemşid adı da verilmiştir.Yakındoğu da ilkçağlarda kurulan ülkelere en güçlü hükümdarın adını vermek ve bununla adlandırılmak bir gelenekti. Nitekim Şehname, Kussi-Kassit Krallığından kinaye Kürtlerini, Çemşid milleti sayar.Guti imparatorluğunun dağılmasından sonra Guti halkının oluşturduğu bu devlet, siyasal etkinliğini M:Ö 1896 ile 1176 yılları arasında sürdürülmüştür.
Batılı tarihçiler ise bu yıkılış tarihini, 1160 olarak gösterirler.(bknz. Maurice-Meulcau, Le monde Antique,Paris 1976, s.160)
Bilindiği gibi Kürt Kassit İmparatorluğu, Hitit ülkesiyle çağdaştı.20,yüzyıla kadar Hititler hakkında hiçbir şey bilinmiyordu.Sadece İsa’ya atıf olunan İncil’deki iki atıftan başka insanlık bir bilgiye sahip değildi.İlk kez Hititlerin varlığı 1907 yılında yapılan kazılar sonunda ortaya çıktı.Bu harabelerde bulunan tabletlerin okunması ise ancak 1917 yılında gerçekleşti.Hitit alfabesinin çözümünden sonradır ki,Kürt Kassit ülkesi hakkında da detaylı bilgilere sahip olabildik.İşte eski tarihlerde, pek çok yabancı yazarın Kürtlerin kökenini onbinlerin dönüşünden itibaren başlatmaları, Hitit tarihinin henüz bilinmeyişinden ileri gelmekteydi.Sırası gelmişken bu önemli hususu burada belirtöeyi yerinde görüyoruz.
Kassitler Zağros bölgesinden Babil yöresine indiler.M.Ö 1896’ dan itibaren Dicle ovasında görülen bet bereket ve ilerleme bu halkın büyük ilgisini çektiğinden sürekli ticari ilişkilerde bulunuyor ve kendi sınırlarını genişletme olanağı arıyorlardı.Sonuçta bu yörelere egemen olan Denizeli Krallığının zayıflamasından yararlandılar.Gandaş adındaki krallarının girişimiyle Sineraı İşgal ettiler.Denizeli Krallığı da zorunlu olarak Bahreyn’e sürüldü.
Bu devlette yönetimdeki egemen sınıfa Karduniaşh adı da verilmiştir.Kassitler egemenlikleri sürecinde işgal ettikleri yörenin dilini ve dinini benimsediler.Devletlerine başkent yaptıkları babilin ünlü mabudu(marduk) Kassitlerin de mabudu oldu.Gandaş’tan sonra Kassitlerin altıncı kralı olan 2.Agum’a ait bir kitabe Asurbanipal’ın kütüphanesinde bulunmuştur.Bu kopya asıl metnin Sümer diliyle yazıldığını gösteriyor.Adı geçen kitabede bu Kassit Kralı kendisini hem Sümer hem de Karduniaşh kralı unvanıyla anmaktadır.
Eski babil imparatorluğuna varmış olan Kassitler, Suriye ile mezopotamyanın dışında kalan komşu yörelere egemen olmaya kalkışmadılar.Bu yörelerdeki egemenliği barışçı bir ilişki kurdukları Mısır Firavunlarına bıraktılar.Kassit Kralı Kadashman Marbe(Enlil)’den itibaren her iki ülke arasında sıcak bir dostluk kuruldu.
Kassitler özverilerinin karşılığında Mısırlı firavunlardan da küçük Asur krallığını kendi egemenlikleri altında tutmaları için hoşgörülü davranmalarını istiyorlardı.
Ancak Kassit Kralı Burnaburiaş Mısır kralının Asur prensiyle mektuplaştığını öğrenince buna çok üzüldü. Bir mektup yazarak Asurluların kendi yönetimi altında bulunduklarını anımsatarak yapacağı herhangi bir öneriyi içeriği ne olursa olsun reddetmesini istedi. Kassit kralı bu mektubunda diplomatik adaba ve sadakat a ait çok güzel bir anımsatma yapmaktaydı:
‘’Babam Gurigalzu zamanında Asur prensi kendisine bir elçi aracılığıyla Karmişhbat kentine girelim ve birlikte Firavun üzerine yürüyelim demişti.Fakat babam kendisine o zaman şu yanıtı vermişti : Benimle anlaşmak düşüncesinden vazgeç.Mısır kralına düşmanlık fikrinden vazgeç.Ben firavun üzerime yürüyemem.Onun ülkesini işgal edemem.Çünkü o benim dost olduğum bir ülkenin kralıdır.’’(El Amerna Mektupları-Vickler,Letters,),
Kassit kralının bu dürüstlüğü göstermesine karşın Mısır kralı yine de Asur prensiyle anlaşma yapmakta bir sakınca görmedi.Bu konuda Şemsettin Günaltay şu yorumu yapar: ‘’Kassit krallarının bu mertçe davranışlarında mensup oldukları ırkın yüksek seciyesi göze çarpmaktadır.’’(Bkz. Sümerler ve Mezopotamya Tarihi, s.165)
Kürt uygarlığı Kassitler döneminde insanlığa büyük katkılarda bulundu. Sanat,Kültür,edebiyat,el sanatları,heykel,resim,ev eşyaları açısından Kürt Kusi devleti,kardeş Mitanni devletiyle birlikte çağdaşları Hititlilere,Asurilere, o tarihte firavunların yönetiminde bulunan Mısır ülkesine büyük etkilerde bulundular.
Diplomatik , kültürel ve ticari ilişkilerin oldukça ileri bir düzeyde olduğu bu dönemde söz konusu ülkeler arasında sıkı bir alışveriş, değiş tokuş göze çarpar…Nitekim eski mısır uygarlığıyla ilgili arkeolojik kazılarda ortaya çıkan ve halen Paris ve Londra’daki müzeleri süsleyen pek çok eşyanın bir bölümünün Önasya ve Mezopotamya ülkelerine ait olduğu,bilim adamlarınca tespit edilmiştir.
Öte yandan Irak Kürdistan’ında Hatra’ da yapılan kazılarda bulunan ve Kürt uygarlığına ait en şahane heykeller, 1951 ve 1954 yılları arasında Bağdat müzesine yerleştirildi.Yine Kassit Kürt devletine ait ünlü(sunuş) adlı taş üstüne yontma –Kabartma eser, halen Paris louvre müzesini süslemektedir. Bu yapıtta Kral Mélishipak II., kızını, Tanrıça Nanaia’ ya sunmaktadır.Kassit-Kürt devletinin krallarından Karaindash’ın M.Ö.XV. yüzyılda yaptırdığı ve tanrıça’ ya adadığı innana – ishtar- tapınağı ise halen Almanya’da Berlin müzesinde bulunuyor.Bizde burada konumuzu fazla uzatmamak için yüzlerce örnekten sadece üçünü zikretmekle yetiniyoruz.
Böylece çağdaşı firavunlar ülkesinin uygarlığıyla eşdeğer bir zenginliğe sahip olan Kürt-Kusi ülkesi,siyasal yönetim yönünden de modern devlet yapısının izlerini taşımaktaydı.Ülkeler arasında , diplomatik ilişkiler kuruluyor,mektuplar gönderiliyor ve büyükelçiler tayin ediliyordu. Özellikle firavunlar ülkesi Mısırla, Kürt Kassit(kusi) İmparatorluğu arasında ithalat-ihracat, Kredi veya hibe yoluyla yardımlar söz konusuydu.Barış ve dokunulmazlık antlaşmaları imza ediliyordu.
İşte tarihin bildiği en eski dönemlerden günümüze kadar gelişerek gelen devlet yapısı ile, devletler arası yakınlaşmaların hukuksal temelini, Kürt Kuss-Kassit imparatorluğunda bulmaktayız.
İdari sistemde hiyerarşik düzen kurulmuştu. Tapınaklarda dini gösteriler ve ayinlerin yanı sıra sanat kültür ve edebi faaliyetler de sergilenmekteydi.Kürt halkı bu geleneğini yani sanat, şiir ve müzikle süslü ayin geleneğini günümüze kadar sürdürmüştür.
Tarihte bu imparatorluğa Çemşid adı da verilmiştir.Yakındoğu da ilkçağlarda kurulan ülkelere en güçlü hükümdarın adını vermek ve bununla adlandırılmak bir gelenekti. Nitekim Şehname, Kussi-Kassit Krallığından kinaye Kürtlerini, Çemşid milleti sayar.Guti imparatorluğunun dağılmasından sonra Guti halkının oluşturduğu bu devlet, siyasal etkinliğini M:Ö 1896 ile 1176 yılları arasında sürdürülmüştür.
Batılı tarihçiler ise bu yıkılış tarihini, 1160 olarak gösterirler.(bknz. Maurice-Meulcau, Le monde Antique,Paris 1976, s.160)
Bilindiği gibi Kürt Kassit İmparatorluğu, Hitit ülkesiyle çağdaştı.20,yüzyıla kadar Hititler hakkında hiçbir şey bilinmiyordu.Sadece İsa’ya atıf olunan İncil’deki iki atıftan başka insanlık bir bilgiye sahip değildi.İlk kez Hititlerin varlığı 1907 yılında yapılan kazılar sonunda ortaya çıktı.Bu harabelerde bulunan tabletlerin okunması ise ancak 1917 yılında gerçekleşti.Hitit alfabesinin çözümünden sonradır ki,Kürt Kassit ülkesi hakkında da detaylı bilgilere sahip olabildik.İşte eski tarihlerde, pek çok yabancı yazarın Kürtlerin kökenini onbinlerin dönüşünden itibaren başlatmaları, Hitit tarihinin henüz bilinmeyişinden ileri gelmekteydi.Sırası gelmişken bu önemli hususu burada belirtöeyi yerinde görüyoruz.
Kassitler Zağros bölgesinden Babil yöresine indiler.M.Ö 1896’ dan itibaren Dicle ovasında görülen bet bereket ve ilerleme bu halkın büyük ilgisini çektiğinden sürekli ticari ilişkilerde bulunuyor ve kendi sınırlarını genişletme olanağı arıyorlardı.Sonuçta bu yörelere egemen olan Denizeli Krallığının zayıflamasından yararlandılar.Gandaş adındaki krallarının girişimiyle Sineraı İşgal ettiler.Denizeli Krallığı da zorunlu olarak Bahreyn’e sürüldü.
Bu devlette yönetimdeki egemen sınıfa Karduniaşh adı da verilmiştir.Kassitler egemenlikleri sürecinde işgal ettikleri yörenin dilini ve dinini benimsediler.Devletlerine başkent yaptıkları babilin ünlü mabudu(marduk) Kassitlerin de mabudu oldu.Gandaş’tan sonra Kassitlerin altıncı kralı olan 2.Agum’a ait bir kitabe Asurbanipal’ın kütüphanesinde bulunmuştur.Bu kopya asıl metnin Sümer diliyle yazıldığını gösteriyor.Adı geçen kitabede bu Kassit Kralı kendisini hem Sümer hem de Karduniaşh kralı unvanıyla anmaktadır.
Eski babil imparatorluğuna varmış olan Kassitler, Suriye ile mezopotamyanın dışında kalan komşu yörelere egemen olmaya kalkışmadılar.Bu yörelerdeki egemenliği barışçı bir ilişki kurdukları Mısır Firavunlarına bıraktılar.Kassit Kralı Kadashman Marbe(Enlil)’den itibaren her iki ülke arasında sıcak bir dostluk kuruldu.
Kassitler özverilerinin karşılığında Mısırlı firavunlardan da küçük Asur krallığını kendi egemenlikleri altında tutmaları için hoşgörülü davranmalarını istiyorlardı.
Ancak Kassit Kralı Burnaburiaş Mısır kralının Asur prensiyle mektuplaştığını öğrenince buna çok üzüldü. Bir mektup yazarak Asurluların kendi yönetimi altında bulunduklarını anımsatarak yapacağı herhangi bir öneriyi içeriği ne olursa olsun reddetmesini istedi. Kassit kralı bu mektubunda diplomatik adaba ve sadakat a ait çok güzel bir anımsatma yapmaktaydı:
‘’Babam Gurigalzu zamanında Asur prensi kendisine bir elçi aracılığıyla Karmişhbat kentine girelim ve birlikte Firavun üzerine yürüyelim demişti.Fakat babam kendisine o zaman şu yanıtı vermişti : Benimle anlaşmak düşüncesinden vazgeç.Mısır kralına düşmanlık fikrinden vazgeç.Ben firavun üzerime yürüyemem.Onun ülkesini işgal edemem.Çünkü o benim dost olduğum bir ülkenin kralıdır.’’(El Amerna Mektupları-Vickler,Letters,),
Kassit kralının bu dürüstlüğü göstermesine karşın Mısır kralı yine de Asur prensiyle anlaşma yapmakta bir sakınca görmedi.Bu konuda Şemsettin Günaltay şu yorumu yapar: ‘’Kassit krallarının bu mertçe davranışlarında mensup oldukları ırkın yüksek seciyesi göze çarpmaktadır.’’(Bkz. Sümerler ve Mezopotamya Tarihi, s.165)
Kürt uygarlığı Kassitler döneminde insanlığa büyük katkılarda bulundu. Sanat,Kültür,edebiyat,el sanatları,heykel,resim,ev eşyaları açısından Kürt Kusi devleti,kardeş Mitanni devletiyle birlikte çağdaşları Hititlilere,Asurilere, o tarihte firavunların yönetiminde bulunan Mısır ülkesine büyük etkilerde bulundular.
Diplomatik , kültürel ve ticari ilişkilerin oldukça ileri bir düzeyde olduğu bu dönemde söz konusu ülkeler arasında sıkı bir alışveriş, değiş tokuş göze çarpar…Nitekim eski mısır uygarlığıyla ilgili arkeolojik kazılarda ortaya çıkan ve halen Paris ve Londra’daki müzeleri süsleyen pek çok eşyanın bir bölümünün Önasya ve Mezopotamya ülkelerine ait olduğu,bilim adamlarınca tespit edilmiştir.
Öte yandan Irak Kürdistan’ında Hatra’ da yapılan kazılarda bulunan ve Kürt uygarlığına ait en şahane heykeller, 1951 ve 1954 yılları arasında Bağdat müzesine yerleştirildi.Yine Kassit Kürt devletine ait ünlü(sunuş) adlı taş üstüne yontma –Kabartma eser, halen Paris louvre müzesini süslemektedir. Bu yapıtta Kral Mélishipak II., kızını, Tanrıça Nanaia’ ya sunmaktadır.Kassit-Kürt devletinin krallarından Karaindash’ın M.Ö.XV. yüzyılda yaptırdığı ve tanrıça’ ya adadığı innana – ishtar- tapınağı ise halen Almanya’da Berlin müzesinde bulunuyor.Bizde burada konumuzu fazla uzatmamak için yüzlerce örnekten sadece üçünü zikretmekle yetiniyoruz.
Böylece çağdaşı firavunlar ülkesinin uygarlığıyla eşdeğer bir zenginliğe sahip olan Kürt-Kusi ülkesi,siyasal yönetim yönünden de modern devlet yapısının izlerini taşımaktaydı.Ülkeler arasında , diplomatik ilişkiler kuruluyor,mektuplar gönderiliyor ve büyükelçiler tayin ediliyordu. Özellikle firavunlar ülkesi Mısırla, Kürt Kassit(kusi) İmparatorluğu arasında ithalat-ihracat, Kredi veya hibe yoluyla yardımlar söz konusuydu.Barış ve dokunulmazlık antlaşmaları imza ediliyordu.
İşte tarihin bildiği en eski dönemlerden günümüze kadar gelişerek gelen devlet yapısı ile, devletler arası yakınlaşmaların hukuksal temelini, Kürt Kuss-Kassit imparatorluğunda bulmaktayız.
İdari sistemde hiyerarşik düzen kurulmuştu. Tapınaklarda dini gösteriler ve ayinlerin yanı sıra sanat kültür ve edebi faaliyetler de sergilenmekteydi.Kürt halkı bu geleneğini yani sanat, şiir ve müzikle süslü ayin geleneğini günümüze kadar sürdürmüştür.
0 yorum:
Yorum Gönder