Kürtçe Dil Dersleri DERS - 4

7 Haziran 2014 Cumartesi

4-İyelik Zamirleri (Cînavkên Xwedîtiyê)

iyelik zamirleri daha çok diğer zamirlerin bir araya gelmesiyle oluşur. Kendi başlarına iyelik zamirleri yoktur. İsim takısı ve bazı nesne zamirleri bir araya gelerek iyelik zamirlerini oluştururlar. Üç isim takısı vardır. Buların aracılığıyla sahiplik (xwedîtî) oluyor. İyelik sahiplik demektir. Bu isim takıları -a, -ê, -ên dîr. Kürtçe'de bunlara Veqetandek deniliyor.

Daha önce de belirtildiği gibi Kürtçe de kelimelerde cinsiyet farkı vardır. Dişil (D) kelimeler için -a isim takısı, Eril(E) kelimeler için -ê isim takısı kullanılır. Çoğul için de -ên isim takısı kullanılır. Çoğulda cinsiyet farkı yoktur.

Erillere Örnek; 
O benim babamdır: Ew Bav(ê) min e 
Alinin dayısı gitti mi?: Xal(ê) Elî çû? 
Dişillere Örnek; 
O senin bacın mı?: Ew xwişk(a) te ye? 
Halam geliyor : Met(a) min tê 
Çoğullara örnek; 
Onlar senin bacıların mı?: Ew Xwişk(ên) te ne? 
Sizin dayılar :Xal(ên) we 
Bu isim takıları eğer sonuna geldikleri kelime sesli bir harfle bitiyorsa "y" kaynaştırma harfi alırlar. 
ÖRN; (Erkek) Kardeşim:Bira(y)ê Min 
Onun Teyzesi:Xaltî(y)a 
Wî/Wê Senin Mektupların :Name(y)ên Te 
Teyze, hala, dayı, baba gibi cinsiyetleri belli olanların kelimeler dışında, diğer cinsiyet vehmedilemeyecek kelimeler içinde cinsiyet ifade eden isim takısı gelir. 
ÖRN: Onların ağacı: Dar(a) Wan 
Defter Yaprağı: Pel(ê) Defter 
Ağaç ve yaprağın herhangi bir cinsiyeti olamaz ama Kürtçe'de her kelimenin bir cinsiyeti vardır. Bunların cinsiyetleri ile ilgili belli kurallar olmakla birlikte her zaman kurallarla bilinemeyebiliyor. Zaten biz daha önce de belirtildiği gibi ayrıntılara inmeyeceğiz. Ancak şunu diyebiliriz ki pratik yaparak bu sorun aşılır. 

ÖRNEKLER: 
Benim gömleğim büyüktür: Sakoyê  min mezin e 
Kapım herkese açık: Deriyê min li herkesi re vekirî ye 
Kalemin nerede? : Pênûsa te li ku ye? 
Senin ismin ne? : Navê te çi ye? 
Onun arkadaşı geldi mi?:Hevalê/a wî/wê hat? 
Bizim Evimiz köydedir: Mala me li gund e 
Öğretmenimiz bilgilidir:Mamosteyê/ya me zana ye 
Sizin okul büyük mü?: Dibistana we mezin e? 
Sizin ülkeniz soğuktur :Welatê we sar e 
Onların tarlası kıraçtır: Zeviyê wan beyar e. 
Onların duvarları yıkıldı.  dîwarê wan rûxar bû.

ALIŞTIRMALAR: 
Pisîka min çû…………… 
Kûçikên te kanîn?......... 
Paceya wî sor e………… 
Derziya wê şikiya………. 
Şekirê me qediya……. 
Gelê Kurd jîr e…………… 
Baxçê wan nexweş e………… 
Kovara we kîjan e?............. 
Evimiz güzeldir……… 
Ayakkabın var mı?............ 
Onun defterleri yırtıktır (E)…… 
Onun elbisesi yenidir (D)……… 
Ülkemiz cennet gibidir…….. 
Bizim atımız iyidir…….. 


EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER: 
Perçekirî :Yırtık 
Sol: Ayakkabı 
Pace:Pencere 
Derî: Kapı 
Dîwar duvar 
Ban: Dam 
Xweşik :Güzel 
Qerçil: Çirkin 
Dirêj :Uzun 
Kin: Kısa 
Teng: Dar 
Fireh: Geniş 
Mizgeft:Cami 
Dergeh: Tekke 
Dêr: Kilise 
Kenişte: Havra 
Perestgeh: Tapınak 
Çêlek: İnek 
Ga: Öküz 
Hesp : At 
Pisîk: Kedi 
Kûçik: Köpek